Günümüzün hızla dijitalleşen dünyasında, e-ticaretin sunduğu ‘tek tıkla sipariş’ kolaylığı, beraberinde ‘tek tıkla iade’ konforunu getirdi. Ancak bu görünürdeki basitliğin ardında, hem işletmeler hem de gezegenimiz için ciddi maliyetler ve çevresel zorluklar barındıran devasa bir lojistik operasyonu yatıyor. Haberpano.com.tr olarak, giderek büyüyen iade ekonomisinin hem ekonomik hem de ekolojik boyutlarını mercek altına aldık.
İade Süreçleri Üretim Maliyetini Katlıyor
Yaşar Üniversitesi Lojistik Yönetimi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Melisa Özbiltekin Pala, online alışverişin getirdiği iade süreçlerinin beklenenden çok daha maliyetli olduğunu vurguladı. Dr. Pala, “Birçok durumda, bir giyim ürününün iade süreci, o ürünün tek birim üretim maliyetinden çok daha yüksek bir operasyonel yük oluşturabiliyor. Bu durum, bazı firmaları iade edilen ürünleri yeniden satışa sunmak yerine imha etmeye yöneltebiliyor” şeklinde konuştu. Bu durum, e-ticaretin sürdürülebilirliği konusunda önemli soruları gündeme getiriyor.
Tersine Lojistiğin Artan Önemi
Çevrim içi alışverişin hayatımızın merkezine yerleşmesiyle birlikte, tüketiciler için sağlanan iade kolaylığı, lojistik sektörü için karmaşık bir meydan okumaya dönüştü. Özellikle giyim sektöründeki yüksek iade oranları, ‘tersine lojistik’ kavramını ön plana çıkardı. Dr. Melisa Özbiltekin Pala, masum görünen bir iade işleminin, ürünün üretim maliyetini aşan operasyonel yükler ve önemli bir karbon ayak izi yaratarak çevresel sorunlara yol açabildiğini belirtti. Bu karmaşık süreçlerin etkin bir şekilde yönetilmesinin büyük önem taşıdığını vurguladı.
Tek Bir İadenin Çok Katmanlı Yolculuğu
Bir ürünün müşteriden tekrar depoya geri dönme süreci, basit bir işlemden çok daha fazlasını ifade ediyor. Dr. Pala, bu sürecin toplama, taşıma, detaylı kalite kontrol, yeniden paketleme ve tekrar stoklama gibi birden çok aşamadan oluştuğunu açıkladı. Bu çok katmanlı operasyonun maliyetini şu sözlerle özetledi: “Örneğin, bir kazağın üretim maliyeti genellikle ölçek ekonomisi sayesinde daha düşük seviyelerde seyrederken; iade edilen bir ürünün bu süreçlerden geçirilmesi, tekil bazda çok daha yüksek bir maliyet anlamına geliyor. Nihayetinde bazı şirketler, bu maliyetle uğraşmak yerine iade edilen ürünleri imha etme yolunu seçebiliyor.” Bu durum, iade ekonomisinin yarattığı gizli maliyetleri gözler önüne seriyor.
Görünmeyen Karbon Yükü ve Çevresel Etkiler
Tüketicilerin en sık karşılaştığı iade nedenlerinden biri olan ‘beden uyuşmazlığı’, eğer etkin bir şekilde yönetilmezse, ciddi çevresel kirliliğe neden olabiliyor. Dr. Pala, tüketicilerin “uymazsa iade ederim” rahatlığının arkasında yatan görünmeyen karbon ayak izine dikkat çekti. “Bir ürünün kargo aracılığıyla toplama merkezlerine ulaşması, ayrıştırılması, kalite kontrolünden geçirilmesi, yeniden paketlenmesi ve yeniden stoklanması gibi adımlar, önemli miktarda karbon salınımına yol açıyor. Özellikle moda perakendeciliğinde, bir ürünün iade sürecindeki karbon emisyonu, ilk sevkiyat sürecindeki emisyonu aşabiliyor. Bu durum, sektörde ciddi bir ekolojik yük oluşturuyor.” Tüketicinin sıradan bir eylemi olarak gördüğü bu iade kararlarının, aslında büyük bir çevresel maliyet yarattığını ve iade ekonomisinin sürdürülebilirlik açısından yeniden değerlendirilmesi gerektiğini belirtti.
Çözüm: Stratejik İyileştirme ve Sürdürülebilirlik
Dr. Pala, bu sorunların üstesinden gelmenin yolunun stratejik iyileştirmelerden geçtiğini vurguladı. “Tersine lojistik süreçleri dikkatli ve sistematik bir şekilde planlandığında, taşıma optimizasyonu, enerji verimliliği ve geri dönüşüm altyapısının güçlendirilmesi ile riskler önemli ölçüde azaltılabilir. Doğru yönetilen tersine lojistik uygulamaları, hem operasyonel verimliliği artırır hem de sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada kilit rol oynar.” Sonuç olarak, e-ticaretin sunduğu kolaylıkların, çevresel ve ekonomik sürdürülebilirlik prensipleriyle dengelenmesi gerektiği açıktır.
